Czy mogę odmówić składania wyjaśnień? Co pomyśli sobie sąd?

Ale co pomyśli sobie sąd (sędzia), jeżeli odmówię składania wyjaśnień? Takie pytanie pada – wcale nierzadko – gdy przychodzi czas na opracowanie linii obrony. Można bowiem wyjść z założenia: milczenie = mam coś do ukrycia = jestem winna (-y). Jak to zatem wygląda w prawnej rzeczywistości i co na takie „ruchy” mówią sądy? Już wyjaśniam.

PRZEPISY SĄ W TEJ KWESTI JEDNOZNACZNE

Zarówno Konstytucja RP, jak i Kodeks postępowania karnego są w tej kwestii jednoznaczne. Dla przykładu, przytaczam konkretne przepisy:

1. Oskarżony ma prawo składać wyjaśnienia; może jednak bez podania powodów odmówić odpowiedzi na poszczególne pytania lub odmówić składania wyjaśnień. O prawie tym należy go pouczyć. [art. 175 §1. k.p.k.:]
2. Oskarżony nie ma obowiązku dowodzenia swej niewinności ani obowiązku dostarczania dowodów na swoją niekorzyść. [art. 74 §1. k.p.k.]
3. Oskarżonego uważa się za niewinnego, dopóki wina jego nie zostanie udowodniona i stwierdzona prawomocnym wyrokiem (§ 1.) Niedające się usunąć wątpliwości rozstrzyga się na korzyść oskarżonego. ( § 2. )[ art. 5 k.p.k.]

To jedynie niektóre przepisy, które wyznaczają reguły w procesie karnym.

ORZECZENIA SĄDÓW POTWIERDZAJĄ, ŻE ZASADY TE OBOWIĄZUJĄ

Same przepisy mogą być nieprzekonywujące. Można bowiem zapytać, czy to, co „na papierze” ma jakiekolwiek przełożenie na rzeczywistość. Przejdźmy zatem do konkretnych spraw, czyli – jak mawiają prawnicy – orzecznictwa. Sądy bowiem, uzasadniając wyroki, używają reguł w odniesieniu do danej sytuacji, określonej osoby. Przytoczę zatem kilka tez z wyroków:

„Wyrażona w art. 74 § 1 k.p.k. reguła nemo se ipsum accusare tenetur, stanowiąca odzwierciedlenie zasady domniemania niewinności (art. 5 § 1 k.p.k.), oznacza zarówno brak po stronie oskarżonego obowiązku dowodzenia swojej niewinności, jak i zakaz jego przymuszania do dostarczania dowodów przeciwko sobie. Konsekwencją tego rozwiązania jest m.in. prawo do odmowy złożenia wyjaśnień (art. 175 § 1 in fine k.p.k.) oraz zakaz stosowania podczas przesłuchania środków kontrolujących nieświadome reakcje organizmu, przemocy lub groźby bezprawnej (art. 171 § 5 k.p.k.). Regulacje powyższe, zawierające uprawnienia oskarżonego, adresowane są do organów procesowych i oznaczają zakaz wymuszania na nim aktywnych form dostarczania oskarżeniu dowodów.”

Wyrok SN z 15.10.2015 r., III KK 206/15, LEX nr 1948886.

„Z faktu odmowy składania wyjaśnień przez oskarżonego w postępowaniu przygotowawczym nie można wywodzić żadnych negatywnych dla oskarżonego wniosków, ponieważ oskarżony korzysta z zagwarantowanego mu ustawą, przewidzianego w art. 175 § 1 k.p.k., prawa do milczenia we własnej sprawie, co może uczynić bez podania jakiegokolwiek powodu takiego stanowiska procesowego i co nie może rodzić dla niego żadnych negatywnych konsekwencji procesowych.”

Wyrok SA we Wrocławiu z 19.06.2018 r., II AKa 149/18, LEX nr 2525479.

„Nie można żądać od oskarżonego, aby przedstawił swoje alibi i w konsekwencji wyciągać niekorzystne dla niego wnioski, gdy tego nie uczyni.”

Wyrok SA w Poznaniu z 12.02.2019 r., II AKa 179/17, LEX nr 2682524.

„Żaden przepis proceduralny nie zakreśla podejrzanemu (oskarżonemu) terminu, do którego może on złożyć wyjaśnienia, jeśli tylko zdecyduje się na ich przekazanie. Dotyczy to nie tylko postępowania sądowego, ale także postępowania przygotowawczego. Podejrzany korzystający ze swego prawa do obrony, może odmówić odpowiedzi na pytania, może odmówić składania wyjaśnień, ale może także w ramach realizacji swego prawa złożyć wyjaśnienia w każdym czasie, gdy tylko uzna, że z punktu widzenia jego interesów jest to dla niego korzystne, a obowiązkiem organów ścigania, ale i sądu jest odebranie ich od niego. Jego prawo do złożenia wyjaśnień w swojej obronie nie może być ograniczone jakimkolwiek terminem, jeśli tylko korzysta z niego w dopuszczalny i prawem dozwolony sposób.”

Wyrok SA we Wrocławiu z 10.05.2017 r., II AKa 70/17, LEX nr 2317710.

PODSUMOWANIE

Powody milczenia mogą być różne, a sędzia musi kierować się przede wszystkim przepisami (patrzeć na sprawę jak profesjonalista, a nie opierać się na własnych odczuciach, uprzedzeniach itd.). Rozterkom podejrzanych (oskarżonych) wcale się nie dziwię. Gdybym nie była prawnikiem, pewnie sama takowe bym miała. Doświadczenie zawodowe pozwala mi jednak potwierdzić, że czasami warto korzystać z zasady: MILCZENIE jest ZŁOTEM .

 

W TYM TEMACIE ZOBACZ TEŻ:

ROLKA na Instagramie: klik

Rolka na Facebooku: klik

Film na TikToku: klik

 

WAŻNE: materiał nie stanowi pomocy prawnej. Ta ma charakter zindywidualizowany oraz podlega tajemnicy adwokackiej. Jeżeli potrzebujesz pomocy, skontaktuj się z adwokatem/radcą prawnym.